Sprzęgło to kluczowy element każdego samochodu pozwalający na precyzyjną kontrolę mocy silnika. Niestety, sprzęgło niewłaściwie eksploatowane może się zużyć już po przejechaniu zaledwie 20 tys. km, a jego awaria zwykle kończy się całkowitym unieruchomieniem samochodu.
Podstawowe elementy sprzęgła
Sprzęgło samochodowe składa się z trzech podstawowych elementów – tarczy sprzęgła (oporowa na kole zamachowym, sprzęgła, dociskowa), docisku (sprężyny dociskowe, obejmy, pokrywa sprzęgła) oraz mechanizmu wyłączającego (dźwigienki, łożysko wyciskowe, dźwignia pedału). Wszystkie te elementy mają za zadanie włączać i rozłączać napęd pomiędzy jednostka napędową a skrzynia biegów, a więc przenosić moment obrotowy z wału silnika na wałek sprzęgłowy skrzyni biegów za pomocą siły tarcia.
Domowe metody diagnostyczne
Złe użytkowanie sprzęgła, związane przede wszystkim z niewłaściwym stylem jazdy, może doprowadzić do poważnej awarii, włączając w to nawet zniszczenie samej skrzyni biegów.
Kiedyś ogólny stan pracy i zużycia sprzęgła sprawdzało się za pomocą prostych metod, z których mógł skorzystać praktycznie każdy. W przypadku, gdy samochód na trzecim lub czwartym biegu na ślizgającym się sprzęgle nie był w stanie ruszyć z miejsca, wówczas wysoce prawdopodobne było, że tarcza sprzęgła jest mocno zużyta i wymaga wymiany. Stan sprzęgła sprawdzało się również poprzez uruchomienie silnika i wciśnięcie pedału gazu w podłogę. Jeżeli wkręcanie silnika na wysokie obroty nie powodowało widocznego przyspieszenia auta, to można było założyć, że sprzęgło ślizga się, a tarcza sprzęgła nadaje się wyłącznie do wymiany. O tym, że coś niedobrego dzieje się ze sprzęgłem, świadczą również wszelkiego rodzaju nietypowe odgłosy i dźwięki dochodzące ze skrzyni biegów, np. w momencie wciśnięcia pedału sprzęgła na biegu jałowym lub podczas zmiany biegu. Wówczas najprawdopodobniej mamy do czynienia ze zużyciem łożysk skrzyni biegów (np. łożysko wciskowe). Obecnie wiele z takich „chałupniczych” testów odchodzi powoli do lamusa głównie ze względu na coraz nowocześniejszą konstrukcję współczesnych samochodów oraz powszechne zastosowanie dwumasowych kół zamachowych.
Najczęstsze usterki sprzęgła
Hałas
Powszechnym objawem awarii sprzęgła samochodowego jest osobliwy hałas wydobywający się ze skrzyni biegów podczas włączenia oraz wyłączenia sprzęgła na biegu jałowym. Zazwyczaj sprawcą nietypowych hałasów jest wysprzęglik, obecnie stosowany przeważnie, jako zespolony z łożyskiem wyciskowym element hydrauliczny (wysprzęglik centralny). Hałas może być generowany przez zużyte łożyska lub brak wstępnego naprężenia łożyska na docisku. W takim przypadku konieczna będzie wymiana łożyska wciskowego oraz sprzęgła.
Za głośny hałas podczas pracy sprzęgła może być odpowiedzialny także czynnik ludzki. Często pojawienie się hałasu wynika z nieprawidłowego montażu elementów sprzęgła lub złego doboru części przez mechanika. Nietypowy hałas pojawia się również w momencie, gdy sprzęgło ulega zniszczeniu na skutek nieprawidłowej pracy jednostki napędowej lub w wyniku niefabrycznego zwiększenia mocy silnika. Taki problem dotyka przede wszystkim silników Diesla, a jego efektem jest zazwyczaj uszkodzenie tłumika tarczy sprzęgłowej, zerwanie trzpieni mocujących, usterka wielowypustu tarczy lub zniszczeniem koła dwumasowego (dzwonienie na wolnych obrotach silnika, szarpanie podczas ruszania lub przyspieszania).
Ciężka praca pedału sprzęgła
Częstą usterką jest również ciężko pracujący pedał sprzęgła. Zazwyczaj przyczyną takiej awarii jest zniszczona tuleja prowadząca łożysko wysprzęglające lub żle dobrana tarcza dociskowa.
Ślizganie się sprzęgła
To chyba typowa awaria świadcząca o zużyciu tarczy sprzęgłowej. Efekt ślizgania się tarczy może być spowodowany zaolejeniem, przegrzaniem tarczy docisku, problemami z układem wysprzęglania lub zużyciem koła zamachowego. O ślizganiu się sprzęgła może świadczyć również fakt, że w momencie wkręcania silnika na wysokie obroty brak jest odczuwalnego przyspieszenia.
Awaria wysprzęglania/rozłączania sprzęgła
Tego typu awaria praktycznie unieruchamia samochód, ponieważ uniemożliwia jakąkolwiek zmianę biegu. Powodem usterki jest zazwyczaj uszkodzenie któregoś z elementów mechanizmu wysprzęglającego (sprężyna talerzowa, łożysko wyciskowe, tuleja prowadząca). Awaria może być również wywołana złym doborem tarczy lub zamontowaniem wysprzęglika o zbyt małym skoku.
Czego unikać?
Aby jak najdłużej cieszyć się prawidłowo działającym sprzęgłem w samochodzie, należy przede wszystkim unikać podstawowych błędów popełnianych przez bardzo duża grupę kierowców. Po pierwsze, nie jest wskazane trzymanie nogi na pedale sprzęgła w momencie, gdy nie jest używane. Po drugie, sprzęgło nie powinno być wciśnięte w momencie skręcania samochodem oraz dodawania gazu. Po trzecie, ruszanie z piskiem opon, palenie tzw. gumy oraz częsta jazda z doczepioną przyczepą to częste czynniki prowadzące do zniszczenia sprzęgła. Po czwarte, przeprowadzając tuning jednostki napędowej, mający na celu zwiększenie mocy silnika, należy również wymienić sprzęgło na mocniejsze.
